Oppassen met woorden

Kunstwerk van Ben in de straten van Parijs

In Les mots inexistants ging het er al over hoe Franstaligen ons welwillend aanhoren wanneer we fabricage, calculation, chauvinist, autostrade of combination gebruiken in plaats van fabrication, calcul, chauvin, autoroute of combinaison. OK, de woorden lijken sterk op het Frans, dus ons begrijpen lukt hen wel.
Maar wanneer wij rustig in het Frans doorkeuvelen over compas, dirigeant, sphère, grossier, brave, rare, traîner .... dan gebeurt het wel eens dat ze de wenkbrauwen fronsen. Zeker als wij  kompas, dirigent, sfeer, grossist, braaf, raar, trainen bedoelen en zij eigenlijk passer, leidinggevende, bol, grof, dapper, zeldzaam, treuzelen horen in plaats van boussole, chef d'orchestre , ambiance, grossiste, sage, bizarre, s'entraîner. Een acuut geval van valse vrienden of faux amis noemt men dat. Of zoals kunstenaar Ben (zie foto) zegt: "Il faut se méfier des mots".


Lees in dit verband ook Les mots inexistants en Frequente fouten voorkomen.

Skipret in Parijs

Hevige sneeuw toverde de trappen van de Sacré-Coeur om in "une belle (piste) noire, freeride." De vrolijke Parijzenaar in het Youtubefilmpje kon het weten, hij had net de afdaling gedaan. Wel een beetje "fin de saison" voegt hij toe, want hier en daar keien die te voorschijn komen "2 ou 3 cailloux qui sortent par endroits". Maar, besluit hij opgewekt "Ca se fait". 't Is te doen. Par Toutatis, ils sont fous, ces Parisiens ;-).

De ezel van Sinterklaas (2)

Sinterklaas: "Komaan, we laten ze met al hun problemen." Zijn ezel: "Ik vraag me af hoever ze er volgend jaar mee zullen staan."

Le Kroll du jour - de dagelijkse cartoon van Pierre Kroll in LeSoir.be - van 6 december is een mooie illustratie van het vorig bericht De ezel van Sinterklaas. Uiteraard met kwinkslag naar onze Belgische politieke toestand, want nog steeds geen nieuwe regering ... .

De ezel van Sinterklaas

Misschien dacht u dat Sinterklaas en zijn witte schimmel onafscheidelijk waren, maar voor de Franstalige kindertjes in België en het noordoosten van Frankrijk haalt hij meestal enkel zijn ezel van stal. Niet om de pakjes te dragen - zoals dat bij ons al eens het geval is - maar wel als rijdier. Dus niks van zo huppelt zijn paardje het dek op en neer, wèl van Grand Saint Nicolas - Arrête bien ton âne là là là . Ook wat assistenten betreft stelt Saint Nicolas zich bescheidener op: geen 2 of meerdere zwarte Pieten in zijn gevolg maar wel 1 griezelige boeman met zwarte baard, le Père Fouettard  (fouet: zweep). Gelukkig blijft de heilige man overal even gul, als er wat lekkers voor paard .. of ezel klaar ligt tenminste!

Hierna volgt, speciaal voor de francofiele Sinterklaasfans, het populaire Franse Sinterklaasliedje Saint Nicolas patron des écoliers. Bonne Saint Nicolas à toutes et à tous!

Ô grand Saint Nicolas

Patron des écoliers,

Apportez-moi des pommes*   

dans mon petit panier*       

Je serais toujours sage,

comme un petit mouton,

Je dirai mes prières

Pour avoir des bonbons.*

Venez, venez, Saint-Nicolas (x3)

Et tra la la!

*  Apportez moi du sucre 

*  dans mes petits souliers

*  et j'irai à l'école pour apprendre mes leçons

  

Lees ook Jong geleerd en De ezel van Sinterklaas (2) .

Talen leren is assimil-eren

"My tailor is rich". En wat dan nog? - hoor ik u denken. De Fransen moeten er nochtans om glimlachen. Ze associëren het onmiddellijk met vreemde talen leren. Alphonse Chérel gebruikte het 81 jaar geleden in L'anglais sans peine en startte zo het succesverhaal van de Assimilmethode. Volgden L'espagnol sans peine, L'allemand sans peine, Le russe sans peine, L'italien sans peine evenals vele andere talen sans peine waaronder - ja ook - Le néerlandais sans peine.  

My tailor is rich, but my English is poor.

staat symbool voor absurde dialogen uit taallesjes voor beginners en  wordt sindsdien gretig geciteerd, gekopieerd en geparodieerd tot groot plezier van striplezers (Astérix chez les Bretons), filmliefhebbers (Louis de Funès in Le gendarme à New York) en theatergangers (La cantatrice chauve van Eugène Ionesco). Bon amusement!

(bron: Wikipedia)

A bout de souffle

Het stond in vele kranten: de Franse regisseur Jean-Luc Godard is de Oscar die hij kreeg voor zijn gehele oeuvre niet gaan ophalen. Niet echt verwonderlijk voor een cineast die mee aan de wieg stond van de Nouvelle Vague, de filmstroming uit de jaren '60 die zich afzette tegen de klassieke Hollywoodcinema. Zijn A bout de souffle uit 1959 was de eerste film in deze stijl. De trailer (bande-annonce) heeft iets van een intrigerende woordenschatles met verwijzingen naar cultfilms (typisch voor Godard) zoals o.a. Et dieu créa la femme van Roger Vadim (met Brigitte Bardot), Le diable au corps (roman van Raymond Radiguet, verfilmd in 1947) of nog Scarface (Howard Hawks 1932) en Du rififi ches les hommes (Jules Dassin, 1955).  Voor cinefielen.

Franse tolk nodig? Vraag het aan Hugh Laurie.

Hugh Laurie en Helen Mirren namen tijden de Emmy-uitreiking in 2006 de presentatie van de categorie

'Best leading actor in a miniseries or a movie' voor hun rekening. In 2 talen. Hugh Laurie was tolk van dienst en leverde prima werk. Zelfs het woord winnowing* stelde geen enkel probleem!

*van to winnow wat blijkbaar wannen (?) betekent, wat na bijkomend opzoekwerk graan zuiveren van kaf en strootjes blijkt te zijn. Vanner en vannage en français ;-).

 

Franse luisterboeken

Een luisterboek is een fijne manier om te genieten van een mooi verhaal, thuis, onderweg, tijdens een wandeling of tijdens het sporten. Een audioboek in het Frans is bovendien een extra uitdaging! Op http://www.litteratureaudio.com/  vindt u meer dan 1500 gratis downloadbare luisterboeken, ingesproken door vrijwilligers. De boeken zijn geklasseerd per genre, auteur en - niet onbelangrijk - stem. Elk boek heeft een eigen fiche met luisterfragment en achtergrondinformatie, en wie graag tegelijkertijd luistert en leest kan doorklikken op de tekstversie. Neem alvast een kijkje in hun bibliotheek of abonneer u op hun nieuwsbrief. Moeilijk kiezen? Waarom niet beginnen met nummer 1 van hun
Top 10 Livres Audio ... ?
1. MIRBEAU, Octave - Le Journal d'une femme de chambre
2. MAUPASSANT, Guy (de) - Le Signe
3. FLAUBERT, Gustave - Madame Bovary
4. ZOLA, Émile - Le Docteur Pascal
5. GABORIAU, Émile - L'Affaire Lerouge
6. HUGO, Victor - Les Misérables
7. ZOLA, Émile - L'Assommoir
8. MAUPASSANT, Guy (de) - La Confidence
9. VERNE, Jules - Le Tour du monde en 80 jours
10. BALZAC, Honoré (de) - Le Lys dans la vallée

Bonne écoute!

Lees ook Doe-het-zelf-training Frans: tip 2  of, voor meer boekennieuws,  Een goed Frans boek of nog Prix Goncourt 2001: Rougé Brésil.

Pijnlijke kastanjes

Kastanjerapers vergissen zich zelden: de wilde laten ze liggen, de tamme belanden in de zak ( mooie exemplaren peuteren ze desnoods uit hun stekelige bolster). Franstaligen doen precies hetzelfde, alleen, wat rapen ze dan op, châtaignes of marrons? 

Strikvraagje ;-) 

Beide zijn eetbaar, vandaar marrons glacés,  marrons grillés of châtaignes roties, purée of confiture of crème de châtaignes/marrons. 

Elke marron is immers een châtaigne, maar niet elke châtaigne een marron. Pardon? Het criterium is de vorm, zegt Wikipedia: mooie ronde exemplaren die alleen in de bolster zitten noemt men marrons, alle andere zijn châtaignes. Woordenboek Petit Robert ziet het anders: een marron is een gekweekte  châtaigne en een marronnier een châtaignier cultivé; Om te vervolgen met: marrons glacés: châtaignes confites dans du sucre. 

Niet verwonderlijk dat Franstaligen er zelf van in de war geraken. 

En wat met de wilde (paarde)kastanje dan? Daar is men het over eens: dat is un marron (!) d'Inde.

Voor wie in familiair Frans een vuistslag geeft of krijgt maakt het echter  niet uit:  het mag allebei (bij wijze van spreken dan):

 Il lui a flanqué, il a encaissé un marron  /  une châtaigne.

Marron of châtaigne, pijnlijk hoe dan ook.


Lees ook Taal doet eten.

1 sur "g"



Le blog des correcteurs du monde














1 op g? Zegt ons niets,  maar de Fransen des te meer. Zeker nu velen blijven protesteren tegen de verhoging van de pensioenleeftijd.
1 - sur - gé(e), ja zo voelen ze zich: opstandig,  rebellerend, oproerig. De sticker met zwarte vlag en witte tekst manifesteert mee. Toch een beetje gek dat rebus èn oplossing samen voorkomen. Alsof les Français et les Françaises het niet snel genoeg door zouden hebben. Maar ook o zo correct: mannelijk + vrouwelijk. Doet denken aan de verplichte letters M/V in personeelsadvertenties.  Of had de rebusbedenker/ster misschien het hele land la France - insurgée in gedachten?  De auteur is ofwel Parijzenaar - wie anders spreekt 1 als 'ain ' i.p.v. 'un' uit - ofwel een fervente sms-er ('2m1' voor 'demain').

On n’est jamais assez 1/g !

stellen de correctors van Langue sauce piquante, de blog van Lemonde.fr met een knipoog. En hun lezers doen mee. Een zekere Aquinze stelt voor om het werkwoord s'insurger voortaan te vervoegen als volgt

je m’in/ge
tu t’in/ges
(...) (il) s’insurge
nous nous in/geons
vous vous in/gez
ils s’in/gent.

Doen we.


Lees in dit verband ook Een sms van Voltaire.

Frans spreken zoals een Spaanse koe

Een Spaanse koe die Frans spreekt? Nog nooit gehoord maar meer dan meuh kan het niet zijn. Honoré de Balzac wist blijkbaar wel hoe het klonk want hij schreef in zijn Splendeurs et Misères des courtisanes "Jacques Collin parlait le français comme une vache espagnole". Ter verduidelijking voegde hij eraan toe "en baragouinant de manière à rendre ses réponses presque inintelligibles et à s'en faire demander la répétition". Guy Bertrand van Radio-Canada en Noëlle Guilloton van l'Office québécois de la langue française vertellen in een kort filmpje hoe de Spaanse koe in de uitdrukking

parler français comme une vache espagnole 

terecht gekomen is. Het is maar één van een vijtiental taalpraatjes over de oorsprong van pittoreske Franse uitdrukkingen zoals violon d'Ingres, une vie de bâton de chaise, les enfants de la balle of nog la poudre d'escampette. Meer op http://www.canal.qc.ca/video_sur_demande.phpzone, onder Les mots pour le dire. Een prettig stapje in la grande Francophonie!   

Lees in dit verband ook De garagist en de koeien.

Het refrein van Joe Dassin

Zou men het vóór 1975 op warme, zonnige oktoberdagen echt uitsluitend over heiligen gehad hebben? Over Trezekes zomer (Sint-Theresa) in Vlaanderen en l'été de la Saint-Martin in Wallonie? Om dan plots, na één zomerhitje van Joe Dassin, alle heiligen te laten vallen voor de exotische uitdrukking l'été indien? Zou kunnen. Eens het refreintje ingezet, zingen we willens nillens mee : aux couleu-eu-eu-eurs.... de l'été indien. Maar volgens meteoroloog Marc Vandiepenbeeck kan het niet. Klimatologisch gezien dan. Mooi nazomerweer, ok, maar geen été indien in Europa, uitgesloten, het mechanisme van het mooie weer is in Europa niet hetzelfde. Oei. En Joe had het blijkbaar zelf ook al gezegd, letterlijk:

C'était l'automne, un automne où il faisait beau, Une saison qui n'existe que dans le Nord de l'Amérique, Là-bas on l'appelle l'été indien.

Allemaal niet goed naar de tekst geluisterd dus. Te luid meegezongen. Soit, het kwaad is geschied. Eén warme zonnige herfstdag, en de kleurrijke woorden été indien schieten overal als paddestoelen op, in de media, tussen koetjes en kalfjes, in ons hoofd. Extra kleur en warmte verzekerd. Herinnert u zich het eindrefrein nog? Daaaa-dada,  da-da-da-da-da, daaaa- dada .... ;-).

 

Jean Dell, de onderwijzer

Bonjour les enfants, excusez-moi je suis très en retard. J’ai été retenu au Tribunal correctionnel suite au regard un p’tit peu sévère que j’ai lancé à Sébastien quand il a enflammé le réfectoire. Enfin, tout ça est réglé, je verserai à sa famille un franc de dommages et intérêts, hein.

Zo begint de sketch van Jean Dell over een leerkracht in een klas, anno 2008. Hij onderbreekt zijn les voor een rinkelend mobieltje 

Ah, il y a un portable qui sonne dans la classe ... c’est le tien Jean-Charles!? Oui, oui, prends l’appel, je t’en prie, prends l’appel, oui oui, pas d’problème ... (alors est-ce qu’on peut parler moins fort, pour ne pas déranger Jean-Charles .. j’ai donc corrigé vos dictées ...) Tu as fini Jean-Charles? Merci de me prévenir, merci c’est gentil.

of voor een leerling die teken doet dat hij een sigaretje wil opsteken

Oui, tu peux fumer Romain, oui oui … non, excuse-moi, je n’en ai plus, non.

en verbetert de kopijen van de leerlingen niet in rood maar in zachtpaars, uit voorzorg. De sketch kabbelt vrolijk verder over Saigon dat niet aan de Loire ligt en Charles de Gaulle die geen voetballer is. Op het einde van de les staat de politie de onderwijzer op te wachten, omdat een leerlinge - die door hem tijdens de les gewekt werd - klacht heeft ingediend wegens tapage nocture (nachtlawaai).  L'instit Jean Dell verlaat zijn klas met de woorden

Laissez vos cartables (boekentassen) sur la table, je les porterai moi-même jusqu'à la sortie, comme d'habitude.

Wees gerust, zelfs nu ik delen van de tekst weggegeven heb blijft de sketch volledig overeind. Om te beluisteren en herbeluisteren. Merci Jean Dell!

Waar ligt outre-Quiévrain?

Audregnies (Quiévrain) - foto: grandadswar.mrallsophistory.com  

  


Het stond in LeMonde.fr.: Outre-Quiévrain, la pâte à tartiner au spéculoos fait l'objet d'une bataille commerciale et juridique hargneuse. Vrij vertaald: Bitsig juridisch en commerciëel getouwtrek om speculaaspasta in Belgenland. Extra sappige perskop dankzij de bijwoordelijke bepaling outre-Quiévrain.  Deze oorspronkelijk Belgische uitdrukking betekent letterlijk  'aan de overzijde van' Quiévrain, een Waals dorpje -waar duivenmelkers thuis zijn- aan de grens met Frankrijk.
Maar waar ligt outre- dan precies? Vaak is het overduidelijk. Outre-Rhin (over de Rijn) verwijst naar Duitsland, outre-Manche (over het Kanaal) is in Groot-Brittannië en outre-Atlantique in Amerika. Over de ligging van de Franse D.O.M.-T.O.M,  les Départements et Territoires d'outre-mer bestaat evenmin twijfel, dat is gewoon: ergens overzee. Ook toen Chateaubriand postuum zijn 'Mémoires d'outre-tombe' (1848) liet publiceren wilde hij ons graag doen geloven dat hij ons toesprak van aan gene zijde van het graf, om Van Dale te citeren, vanuit l'au-delà, duidelijk het hiernamaals dus.
En outre-Quiévrain ? In praktijk ligt het eraan van welke kant men het bekijkt. Een Waal kijkt dan naar Frankrijk en een Fransman naar België. Logisch. Alhoewel. In de nieuwste versie van de Petit Larousse Illustré (2011) staat toch maar

outre-Quiévrain adv. (de Quiévrain, n.pr.). En France. Il travaille outre-Quiévrain.

Speculaaspastagevecht in Frankrijk? Nog  niet ...

Voor meer spraakverwarringen, lees ook Les mots inexistants en Smakelijk misverstand.

Souvenirs d'enfance, fance, fance

Tekening: Orbie





Wat hebben drie katjes, een strohoed, een deurmat en een slaapwandelaar met elkaar te maken? Wat is het verband tussen een rapport, kabaal, een marathon en nonkel Jules? En wat hebben Julius Caesar, boontjes, een kokosboom en een kaartspel met elkaar gemeen? Het antwoord zit in het Franse une kyrielle, een spelletje waarbij slierten woordjes - die telkens beginnen met het einde van het vorige woord- worden afgedreund, in een ritme van drie: tatataa-tatataa-tatataa-taa-taa! Als alles goed gaat komt men weer aan ... bij het begin. Eindeloos woordjes leren. Allez, on y va :

Trois p'tits chats, trois p'tits chats, trois p'tits chats chats chats,
Chapeau d'paille, chapeau d'paille, chapeau d'paille paille paille,
Paillasson, paillasson, paillasson son son,
Somnambule, somnambule,somnambule bule bule,
Bulletin, bulletin, bulletin tin tin,
Tintamarre, tintamarre, tintamarre marre marre,
Marathon, marathon, marathon thon thon,
Tonton Jules, tonton Jules, tonton Jules Jules Jules,
Jules César, Jules César, Jules César sar sar,
S'Haricots, s'haricots, s'haricots co co,
Cocotier, cocotier, cocotier tier tier,
Tierce à trois, tierce à trois, tierce à trois trois trois,
Trois p'tits chats, trois p'tits chats, trois p'tits chats chats chats.

Sommigen springen liever van tintamarre (kabaal) over op marabout langs bout de ficelle (stukje touw) naar selle de cheval (paardenzadel) en cheval de Troie (Trojaans paard) tot trois petits chats. Andere grapjassen houden een verlenging of lus in petto met trois petits chiens (!), chiens de garde (waakhonden), garde-à-vous (geef acht), vous voulez, lait de vache (koeienmelk), en ga zo maar door. Varianten te over: une vraie kyrielle de kyrielles!

Voor andere woordspelletjes, lees ook Les virelangues.

De groene yellow submarine

Gelukkig zijn Nederlands- en Franstaligen het wél eens over de kleuren van de verkeerslichten: groen licht is feu vert en rood licht feu rouge. Maar het kan ook anders. Iemand die groen lacht in het Nederlands rit jaune in het Frans en wie groen van nijd wordt fait une jaunisse en français. Een groentje is un bleu en een blauw oog wordt un oeil au beurre noir. Goed, misschien zit de Franse poisson rouge dichter bij de realiteit dan onze goudvis. Maar boterbloemen? Toch glanzend geel als boereboter, niet? In het Frans zijn ze goudgeel, des boutons-d'or.  Ja, er zijn schemerzones waar groen, bruin en goud zich vermengen: kennen wij de zachte savon mou of savon vert onder de benaming groene of bruine zeep, dan kopen we ze in onze supermarkt vaak van het merk ... d'Or. Des goûts et (surtout) des couleurs, on ne discute pas, dat is duidelijk nu. Maar eerlijk, wat is de kleur van de duikboot van de Beatles? Inderdaad. Maar niet in het Frans: daar wordt de olijke yellow submarine un sous-marin vert! "We all live in a yellow submarine" klinkt  dan als volgt:

"Nous partions dans un beau sous-marin vert, un sous-marin vert, vert comme la mer; Tantôt vert, tantôt vert et tantôt bleu (!), Tantôt vert et bleu, comme nos rêves bleus."

Tekenaar Baba Lapuss' voelt mee met de Fab Four en laat zijn stripfiguurtje Le Piou - een gekke, hm, groene vogel die vaak opduikt in de Spirou-albums - met een verfkwast de klus klaren.

Voor andere berichten i.v.m. muziek lees ook Le petit bal perdu , Alors on chante, Mick Jagger en français, Jong geleerd.  

Smakelijk misverstand

Attention au chien ! hoorde ik een moeder haar dochtertje toeroepen toen ze ons voorbijfietsten in 't Zoute aan zee. Pourquoi? Il n'a pas l'air méchant vroeg het meisje, waarop de moeder: Pour ne pas l'écraser! Wat fijn voor onze labrador-die-er-inderdaad-niet-boosaardig-uitziet dat hij net op tijd voor omverrijden behoed werd. Of hoe één en dezelfde zin totaal tegengestelde betekenissen kan hebben. Het deed me denken aan - ja alweer en neen er werd me heus geen bak kriekbier beloofd -  een reclamespotje van Belle-vue. Onze Brusselse bierbrouwers in stofjas zitten overduidelijk te genieten van een kriek op de Grote Markt. Een geïnteresseerde Engelse toerist wil graag te weten komen wat ze daar drinken en vraagt dus in zijn beste Frans Qu'est-ce que vous buvez? Tja, dat laten die levensgenieters zich geen tweemaal vragen: ze antwoordden Allez euh, la même chose...  A votre santé!



Voor meer misverstanden, lees ook Kriek met tout le monde d'accord.

Beledigen in stijl

Bron: Fluctuat.net

Ce patapouf allemand (Jules Barbey d'Aurevilly over Goethe), un poète persan dans une loge de conciergerie (Walter Benjamin over Proust), ce soûlard, ce couard -de rest bespaar ik u- (de gebroeders Goncourt over dronkelap en lafbek Verlaine), cet infâme histrion (Bossuet over de verachtelijke potsenmaker Molière). Niet mals voor elkaar, die schrijvers. Inderdaad, niet netjes, maar wel leuk om lezen dacht Pierre Chalmin, en hij maakte er het boek  Dictionnaire des injures littéraires. Ta gueule, Bukowski! van, een alfabetische verzameling van pittige uitspraken van schrijvers over schrijvers. Het boek is pas vanaf 23 september beschikbaar, maar op Fluctuat.net en ActuaLitte.com staan meerdere uittreksels. Gelukkig blijft het niet bij scheldwoorden alleen. Sommige auteurs schrijven hun collega's ook stijlvol en in meerdere zinnen de grond in ;-). En de titel? Die citeert de reactie van Cavanna op de dronken Amerikaanse schrijver Bukowski tijdens een uitzending van het literaire tv-programma Apostrophes van Bernard Pivot in 1978.


Pierre Chalmin, Dictionnaire des injures littéraires.Ta gueule Bukowski!, l'Editeur, september 2010, +/- 30€, ISBN-10: 2362010058.

Voor meer woordenboekennieuws, lees ook Gelu(c)k zit in een woordenboek.

Rouge Brésil

In de gloed van de nakende Franse rentrée littéraire rustig in een hoekje wegduiken met een oude Prix Goncourt (2001) in pocketuitgave, dat is ook vakantie.
De voormalige arts zonder grenzen Jean-Christophe Rufin vertelt in Rouge Brésil op licht ironiserende toon de tot mislukken gedoemde Franse poging om in 1556 La France Antarctique te stichten, op een eilandje vlak voor de kust van het huidige Rio de Janeiro. De titel verwijst naar de houtsoort pau brasil die men omstreeks 1500 in Zuid-Amerika ontdekte en waaruit men rode kleurstof won. We beleven de  historische gebeurtenissen mee door de ogen van broer en zus Just en Colombe, tieners die onder valse voorwendsels ingescheept worden om als tolk ('truchement') te fungeren: kinderen leren vlot vreemde talen wist men toen ook al. Het wordt een exotische avonturenroman die prettig leest. Soms spannend, soms wat (té) naïef romantisch, vele wetenswaardigheden tussen de regels door; Dat vrouwen in principe geen kannibalen hoefden te vrezen bijvoorbeeld, aangezien de Indiaanse menseneters enkel mannelijke vijanden verorberden. Dat in geval van averij niet alleen ballast maar ook mensen zonder scrupules overboord werden gezet om met een lichter schip de expeditie verder te zetten. Dat sommige schipbreukelingen strandden op het Braziliaanse vasteland om nooit meer terug te willen keren, zoals de Vlaamse kok die voortreffelijk worsten en schenkels klaarmaakte à la mode d'Anvers (met bier?). Naar het einde toe wordt het verhaal onvermijdelijk grimmiger en het contrast tussen beschaving en barbarisme, goed en slecht erg relatief. De kolonie kleurt rood van geweld en gaat ten onder aan ziekten, vijandelijke aanvallen, politiek gekonkel en godsdiensttwisten tussen katholieken en protestanten. Voor Just en Colombe draait alles alsnog goed uit. Hoe dan? Bonne lecture ... .

Jean-Christophe Rufin, Rouge Brésil, Folio n° 3906 (Prix Goncourt 2001)


Voor meer boekennieuws, lees Een goed Frans boek of  Met Liddy aan tafel.

Taal doet eten

Niet dat ik geen stukje vlees lust, maar toen ik carpaccio van coeur de boeuf op het menu zag staan moest ik toch even slikken. Bleek dat het over de coeur de boeuf tomaat ging ... En kijk, plots kom ik ze overal tegen: bij de groenteboer (bonkige exemplaren), in de supermarkt (netjes verpakt per 3), als illustratie op pizzadozen. De tomaat met de bijzondere Franse naam valt in de smaak.
Wetenschapper Brian Wansink toonde met behulp van röntgenvisiewortels en gewone wortels aan dat kinderen gemakkelijker groenten met gekke namen eten. Wij volwassenen zijn niet anders. Crotte du Diable, Tête de Moine (kazen), Trompette de la mort (bospaddestoel), Cailles en sarcophage (kwartels in bladerdeeg), Coeur de boeuf: taal doet eten!

Coeur de boeuf=runderhart (in het Nederlands spreekt men van 'ossenharttomaat')
Crotte du diable=uitwerpsel van de duivel
Tête de Moine=monnikenhoofd
Trompette de la mort=trompet des doods (in het Nl gekend als Hoorn des overvloeds)
Cailles en sarcophage=kwartels in sarcofaag/doodskist, zoals in de heerlijke Deense film Babettes Gaestebud.

Lees ook Met Liddy aan tafel.

Livre ou livrel, voilà la question!

(cartoon van Mix et Remix / police=lettertype, taille=grootte, caractère=letter)

Livrel? Naar analogie met courriel, Frans voor e-mail  (courrier + électronique) duikt nu ook livrel (livre + électronique) op. Maar de term l'e-book lijkt veruit het populairst. Het zomernummer van het literaire magazine Lire besteedt meerdere bladzijden aan de voor- en nadelen van le livre numérique en de verschillende types tablettes multimédia of liseuses/lecteurs (de mannelijke en vrouwelijke vertaling van 'reader'  worden door elkaar gebruikt). Huisredacteur Frédéric Beigbeder kan niet kiezen: "Lire sur papier c'est comme porter un autocollant 'NE PAS DERANGER' (..) Lire sur écran (..) est une fenêtre ouverte sur le zapping." E-boeken vindt hij sexy, papieren boeken zen. Om te besluiten "en supprimant le papier (...) on aplanit* la littérature". Met een dikke knipoog, natuurlijk/hopelijk. Kortom:  Livre ou livrel? Livre et livrel? Wie zal het zeggen. Affaire à suivre!


* aplanit: vervlakt

Lees ook Doe-het-zelf-training-Frans: tip 2  voor de Franse versie van de termen podcast en e-mail.
Heeft u vragen of opmerkingen over deze blog?Neem contact op met Christ'l Verbert via mail of surf naar www.apostrophe.be.

De garagist en de koeien

Ooit kregen we in Zwitserland autopech op de snelweg in de buurt van Bâle/Basel. Gelukkig  hielp de takeldienst van een lokale garage ons snel uit de nood. Toen ik enige tijd later bij het instappen van de vervangwagen de garagist bedankte voor zijn snelle service antwoordde deze:

 "(Ah madame,) Chacun son métier et les vaches seront bien gardées".

Ieder zijn stiel dus. Zwitserse koeien waren sindsdien nooit meer hetzelfde. Altijd de spreuk van de vriendelijke garagist èn het madeleintje van Proust* in de lucht... .

*De passage waarin Proust beschrijft hoe de smaak van een madeleintje gedoopt in lindethee herinneringen los maakt vindt u hier op de website van het Zwitserse (!) Collège de Saussure.

Vintage vakantieschoeisel?

Striptekenaar Franquin kreeg ooit een paar nieuwe, blauwe espadrilles toegestuurd met de opmerking dat de oranje uitgerafelde touwsloffen van Gaston Lagaffe (Guust Flater) dringend aan vervanging toe waren*.Gaston trok de blauwe aan, om ze nooit meer uit te doen. Geen relaxer zomersloffen dan espadrilles inderdaad.

Fransen en Catalanen betwisten elkaar broederlijk het ouderschap ervan. De etymologie geeft alvast geen uitsluitsel: espadrille (zeg espadrie-j) is een verbastering van espardillo, term uit de Franse Roussillonstreek die tot Catalaans taalgebied behoort. Co-ouderschap dan maar?

Voor de fans van de stroeve plakjes canvas en touw maakt het niet uit. Hun plezier begint al bij de aanschaf: graaien in een (te) diepe bak op zoek naar dè juiste maat en liefst redelijke kleur tussen talloze maten 34 en 46 door. Vage geur van rubber en koord, handgemaakte paren vastgenaaid met een eindje touw. Wat links of rechts is wordt pas na enkele keren dragen duidelijk. Schrijver Philippe Delerm typeert de aura van de touwsloffen als volgt: "En  espadrilles, on est tout juste assez civilisé pour tutoyer le globe (..)". N'est-ce pas?

Toegegeven, espadrilles zijn out. Les tongs (plastieken teenslippers) rukken op. Sommigen bestempelen ze meewarig als  "les tongs des années '50"! Wacht maar. Vintage meubelen zijn in ... koester uw versleten exemplaren. ;-)

*Et Franquin créa la gaffe, pagina 163, ISBN 2-87178-000-5

Wenst u meer informatie over dit thema? Neem contact op met Christ'l via mail of ga naar www.apostrophe.be.

Les indégivrables of de onontdooibaren

Een verfrissend cadeau voor vrienden of gewoon voor uzelf? Misschien wel een album van Xavier Gorce! Dit staat in zijn cv: "Dessinateur de presse à tendance zoophile depuis 1986. Ouvre son animalerie sur le monde.fr en 2002 et se spécialise en pingouinologie à partir de 2004." Veel meer is daar niet aan toe te voegen, zijn pinguïns zeggen de rest. Geïnteresseerden kunnen een kijkje nemen op zijn blog of door het album Parfums de suspicion bladeren. C'est un vrai régal!

Les indégivrables, T4 - Parfums de suspicion, Xavier Gorce, Editeur Inzemoon, 2009, ISBN 2916443037

Dankzij het WK moet 'vuvuzela' nooit meer vertaald worden

'Le Mondial inscrit le mot "vuvuzela" dans le langage universel' staat vandaag te lezen in LaLibre.be. Ook cartoonist Pierre Kroll van LeSoir.be heeft het vandaag over de vuvuzela, mèt een knipoog naar onze (Spaanse) koningin Fabiola ...

A la queue leu leu* op de Nationale 7

Even de teletijdmachine in (of voor wie nooit Suske en Wiske las, back to the future) en uitstappen in het jaar 1958. Wat zien we ? Auto's, auto's, auto's! Een historisch filmpje van het Institut National de l'Audiovisuel (Ina) toont 2:02 minuten lang de vakantie-uittocht naar het Zuiden: eindeloze slierten wagens op de legendarische RN7. Kenners spotten natuurlijk onmiddellijk een 2CV Citroën, een 4CV Renault, een DS, een Peugeot 203 en 403. Zelf valt me vooral de vrije rijstijl en totale afwezigheid van wegmarkeringen op; Witte lijnen, rijvakken, zebrapaden? A quoi bon?**. De Fransman met alpinopetje en kruiwagen (onderaan rechts, 0:17) maakt het plaatje helemaal af. Toch graag een gepast muziekje erbij? Klik op de soundtrack van uw keuze: het oorspronkelijke  'Nationale 7' VO (version originale) van Charles Trenet uit 1959 of de uptempoversie van The Honeymoon Killers uit 1981.

* 'à la queue leu leu': achter elkaar, op een rijtje

** 'A quoi bon?': Waar is dat goed voor?

De LUCL Talenkaart

Taalkundigen van het Leiden University Centre for Linguistics (LUCL) hebben in het kader van het 87e Lustrum van hun universiteit een Talenkaart op het web geplaatst. U vindt er diverse talige wetenswaardigheden. Zo kunt u er gebarentaal in Afrika bekijken, Caribisch beluisteren, lezen dat het Nederlands meer dan 100 woorden (of bijna) heeft voor 'sloot', èn ... ontdekken dat gesproken Frans soms op de Indianentaal Chinook lijkt! (bron: Kennislink.nl)

Taalhumor in reclamespot

Zomer, terrasje, een koel biertje. Wie hier wel wat voor voelt kent zeker de reclamespotjes van bierbrouwer Belle-Vue  waarin 2 oer-Belgische werknemers in beige stofjas opkomen voor hun produkt. Dat Walen en Vlamingen het prima met elkaar kunnen vinden, ondanks misverstanden over une Kriek en un cric, blijkt uit de volgende reclamespot. U ziet de versie die door de RTBf  (radio télévision belge française) bewerkt werd met het ironische onderschrift 'Ceci est une fiction': altijd wel een beetje communautaire spanning in de lucht ... .     

Lees ook Smakelijk misverstand

Niet in short naar het werk

De HR-groep HDP-AristA vroeg in een enquête aan 450 werkgevers en 1000 werknemers hun mening over de dresscode op het werk. Lesoir.be vat de resultaten samen: "L'été au boulot? Tout sauf en short!"

Met Liddy aan tafel

Doen ris de veau* of bar d'Amérique* u vaag aan rijst of cocktails denken? Dan is het zakwoordenboekje van Liddy Faninger Multimenu - Dîner en 6 langues misschien iets voor u. U vindt er vele culinaire woorden, gerechten en ingrediënten in het Frans, Duits, Engels, Spaans, Italiaans en Nederlands. Handig wanneer u met vakantie in Frankrijk aankopen doet op een lokale markt, of nog, om in een bistrot vlug te checken of salade de blé* pasta- of veldsla is. Het boekje bestaat in 6 verschillende versies, al naargelang de brontaal. De Franse woordenlijst is spijtig genoeg erg slordig**: adjectieven niet aangepast (daurade denté, arroche cultivé), Venusschelpjes en zandaal en vele andere zonder accent (venus, equille), torte i.p.v. tarte of tourte, vollaile i.p.v. volaille, en als kers op de taart: jus presé frais!  Désolée, Liddy,  mais ça me coupe (un peu) l'appétit ;-). Voor wie er geen graten in ziet is het niettemin een tof en interessant hebbedingetje.  

Multimenu - Dîner en 6 langues: Français (+-Deutsch - English - Espanol - Italiano - Nederlands), Garant Uitgevers nv, 99 pagina's , €8,40, ISBN: 9789044119343.

* ris de veau: kalfszwezerik, bar: zeebaars, salade de blé: veldsla
 ** pagina's geconsulteerd op Google boeken

P.S. voor een inhoudelijke bespreking verwijs ik u graag naar de kookboekenrecensent.

Lees ook Taal doet eten en Pijnlijke kastanjes.

Gastvrije vergissing

Spelfout op Tour-vlaggen Woensdrecht, gelezen op Taalpost (24.06.10). 

Tja,  "C'est quand les accents graves tournent à l'aigu que les sourcils sont en accents circonflexes." [Pierre Dac] 

of vrij vertaald, wanneer het accent grave (à) in een accent aigu (á) verandert, dan komen de wenkbrauwen in de vorm van (verbaasde) accents circonflexes te staan (^^) ...  ;-)

Alors on chante

Kent u Jean-Philippe Smet, Fabienne Demal of Paul Van Haver? Hun pseudoniemen  waarschijnlijk wel.  Johnny Hallyday, Axelle Red en nieuwkomer Stromae  - alledrie Belg, jawel -  palmen de hitlijsten in,  et alors on chante!                                                    

U houdt ervan of niet, maar le dernier tube 'Alors on danse' van Stromae  wordt een zomerhit: aanstekelijk dansritme, catchy melodietje, knappe videoclip. Maestro Stromae* - sinds september 2009 diploma van de filmschool op zak - dirigeert alles zelf en componeert met keyboard en computer in zijn kamer, zoals blijkt uit zijn filmpjes Les leçons de Stromae. De zorgeloze dansmelodie contrasteert met le mal de vivre uit de tekst, maar dat is volgens de jonge artiest ook de bedoeling. U vindt de liedjestekst moeiteloos op het web: het wemelt er van versies (Franse schrijffoutjes incluis, âmes sensibles s'abstenir ;) ), vertalingen en parodieën à la I can't speak French , of nog Alors on vote.

Stromai, promotor van het Frans: alors bravo!

* Stromae is 'verlan' voor Maestro. Verlan is populaire jongerentaal waarbij lettergrepen (fonemen) omgewisseld worden.  De term is zelf een verlanisering van (à) l'envers, wat 'omgekeerd' betekent. Jongerentaal, dat wel, maar toch ook weer niet zo jong. Al in de XIIe eeuw veranderde de held Tristan uit de middeleeuwse roman Tristan et Iseut  zijn naam in TanTris toen hij zich voor iemand anders uitgeven moest. 

Lees in dit verband ook Mick Jagger spreekt Frans , De groene yellow submarine en Le petit bal perdu (filmpje)

 

Oeps ... presidentieel foutje

Passé simple, 3de persoon meervoud, 'se battre': a. ils se battirent b. ils se batturent. Wat kiest u?  Antwoord a? Excellent! Antwoord b? Nicolas Sarkozy zal opgelucht zijn dat u solidair met hem bent; In zijn toespraak van 18 juni vergiste hij zich (of zijn tekstschrijver, want hij las de redevoering voor) en dat is de correctors van lemonde.fr natuurlijk niet ontgaan. Ze schreven hem prompt een brief vol goede raadgevingen. Eigenlijk is het foutje een grote geruststelling voor al wie het Frans als vreemde taal hanteert. Als zelfs de eerste man van Frankrijk al eens struikelt over een vervoeging, tja, waarom dan bang zijn om fouten te maken? De passé simple behoort trouwens tot de (literaire) schrijftaal en komt zelden in de spreektaal voor, tenzij in formele context.  U kunt hem moeiteloos omzeilen door gewoon de passé composé te gebruiken. Zelfde effect. Tenzij u de functie van professioneel tekstschrijver ambieert: dan moet u (als u voor antwoord b koos tenminste) aan de slag. Op de site Le Point du FLE (Français Langue Etrangère) vindt u al het nodige. Bon travail!


P.S. Hopelijk is er geen foutje in dit bericht geslopen ..

Wilt u meer informatie over dit thema? Neem contact op met Christ'l via info@apostrophe.be of bezoek de website: http://www.apostrophe.be/.

Gelu(c)k zit in een woordenboek

Ook woordenboeken verdikken. Volgens de technische fiche van de internetboekenwinkel LaProcure.com weegt de huidige PLI (Petit Larousse Illustré) 2,5 kg. Vorig jaar was dat nog 2,32 kg. Het is nog even afwachten hoe het met het gewicht van de Petit Robert -de eeuwige rivaal- gesteld is. Die lanceert zijn nieuwste versie op 17 juni eerstkomend. Editie 2011 van de PLI verwelkomt alvast een 150-tal nieuwelingen, waaronder meerdere van Engels-Amerikaanse oorsprong zoals nerd, scrapbook, fashionista en zelfs cheesecake, maar ook het Brusselse ket  (gamin des rues de Bruxelles). Woorden zoals locavore (personne qui décide de ne consommer que des fruits et légumes locaux et de saison) en saladerie (établissement de restauration rapide où l'on sert des salades variées) typeren onze tijd,  het adjectief urgentissime (extrêment urgent) of de bijwoordelijke uitdrukking à l'arrache (de façon précipitée et sommaire), eveneens! Traditiegetrouw neemt de PLI ook begrippen en personaliteiten in zijn bladzijden op. Zo komen we er dit jaar naast Google en Wikipédia en naast de zangeres Françoise Hardy, de pianist Murray Perahia, de cineast Michael Haneke, de schrijver Don DeLillo en nog vele anderen ook de Belgische striptekenaar Philippe Geluck tegen. Le papa du chat! Sinds kort heeft le Chat, Philippe Geluck dus, een vernieuwde website. Taalliefhebbers vinden er een voorsmaakje van zijn woordspelingen, grappige logica en ..... 'chacolats'.
Nos félicitations, Monsieur le Chat!

P.S. In het Persdossier van Larousse kunt u rustig alle nieuwigheden van de PLI 2011 overlopen. Voor wie het liever in beeld ziet, klik op een korte reportage van TF1.   

Wilt u meer informatie over dit thema? Neem contact op met Christ'l via info@apostrophe.be of bezoek de website: http://www.apostrophe.be/.